เงินได้ประเภทที่ 1

โดย ผศ.ดร.ยุทธนา ศรีสวัสดิ์ อาจารย์ประจำวิชากฎหมายภาษีอากร

เงินได้ประเภทที่ 1 คือ เงินได้พึงประเมิน ในรูปของ เงินเดือน หรือค่าตอบแทนจากการทำงานประจำ ที่ทำให้ผู้รับเงินมีหน้าที่ต้องเสีย ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา ในวงการภาษีบางครั้งก็เรียกว่า เงินได้ 40(1)¹

การหักค่าใช้จ่าย

เงินได้ประเภทที่ 1 นี้จะหัก ค่าใช้จ่าย ได้วิธีเดียว คือ หักแบบเหมา 50% แต่สูงสุดไม่เกิน ฿100,000²

แต่ถ้ามีทั้งเงินได้ประเภทที่ 1 และ เงินได้ประเภทที่ 2 (เช่น ค่านายหน้า ค่าจ้างทั่วไป) ด้วย จะหักค่าใช้จ่ายได้แบบเหมาได้เพียงวิธีเดียว โดยหักค่าใช้จ่ายได้ 50% ของเงินได้ทั้ง 2 ประเภทรวมกัน แต่จะหักค่าใช้จ่ายได้สูงสุดไม่เกิน ฿100,000³

(เงินได้ประเภทที่ 1 + เงินได้ประเภทที่ 2) × 50% = ค่าใช้จ่าย แต่ไม่เกิน ฿100,000

ดังนั้น วิธีคิดง่ายๆ คือ ทันทีที่เรามีเงินได้ประเภทที่ 1 และ เงินได้ประเภทที่ 2 รวมกันเกิน ฿200,000 คุณจะหักค่าใช้จ่ายได้สูงสุดแค่ ฿100,000 เท่านั้น

ตัวอย่าง

ถ้าคุณมีเงินได้จากเงินเดือนตลอดท้ังปี ฿360,000 เมื่อกฎหมายอนุญาตให้คุณหักค่าใช้จ่ายแบบเหมา 50% ได้เพียงทางเดียวเท่าน้ัน คุณจึงน่าจะหักค่าใช้จ่ายสำหรับเงินเดือนของคุณได้

฿360,000 × 50% = ฿180,000

แต่เนื่องจากกฎหมายกำหนดเพดานให้หักค่าใช้จ่ายสำหรับเงินเดือนได้สูงสุดเพียง ฿100,000 ดังน้ัน เราจึงหักค่าใช้จ่ายสำหรับเงินเดือนได้

฿180,000 ฿100,000 เท่าน้ัน

อะไรเป็นเงินได้ประเภทที่ 1 ได้บ้าง?

โดยทั่วไป เงินได้ประเภทที่ 1 จะครอบคลุมถึงรายได้ในรูปของค่าตอบแทนจากการเป็นลูกจ้างที่ทำงานประจำ เช่น

• เงินเดือน, ค่าจ้าง, เบี้ยเลี้ยง, โบนัส, เบี้ยหวัด, บำนาญ
• เงิน OT หรือค่าทำงานในวันหยุด⁴
• นายจ้างหาที่อยู่ให้โดยไม่คิดค่าเช่า หรือออกเงินค่าเช่าบ้านให้ (ในกรณีที่นายจ้างของคุณไม่ใช่หน่วยงานราชการหรือรัฐวิสาหกิจ) ซึ่งเบื้องต้นจะคิดเป็นมูลค่า 20% ของเงินเดือนตลอดทั้งปี⁵
• นายจ้างเคลียร์ภาระหนี้สินให้คุณ
• เบี้ยขยันจากการไม่ขาดงาน ไม่มาสาย ไม่ลากิจ ไม่ลาป่วยตลอดปี⁶
• การจัดอาหารให้พนักงานระหว่างเวลาทำงาน⁷
• จัดเที่ยวให้พนักงานมีโอกาสพักผ่อน⁸
• สวัสดิการเบิกค่าเล่าเรียนของบุตรหลานพนักงาน⁹
• เบี้ยประกันชีวิตที่นายจ้างจ่ายให้แทนลูกจ้าง¹⁰
• ค่านายหน้าที่นายจ้างจ่ายให้คุณนอกเหนือจากเงินเดือนที่ได้รับอยู่แล้ว
• เงินค่าล่วงเวลาจากการเข้าเวรหรือค่าตอบแทนพิเศษในการรักษาคนไข้ในโรงพยาบาลที่คุณสังกัดอยู่
• เปิดคลินิกพิเศษในโรงพยาบาลที่คุณสังกัดอยู่แต่ไม่ได้ทำนอกเวลาทำการปกติและไม่ได้รับเงินจากคนไข้เอง
• เงิน ทรัพย์สิน หรือผลประโยชน์อื่นๆที่ได้รับจากนายจ้างและเกี่ยวข้องกับการจ้างงาน
• ค่าชดเชยและเงินก้อนสุดท้ายที่นายจ้างจ่ายให้เพราะเหตุออกจากงาน (อ่านเพิ่มได้ที่ สิ่งที่ต้องรู้เกี่ยวกับภาษีเมื่อออกจากงาน)

เงินก้อนที่ได้จากการถอนกองทุนสำรองเลี้ยงชีพ

แท้จริงแล้วเงินที่จ่ายจาก กองทุนสำรองเลี้ยงชีพ ให้ลูกจ้าง ไม่ใช่เงินที่นายจ้างจ่ายให้เมื่อลูกจ้างออกจากงาน เนื่องจากตัวกองทุนฯ เป็นอีกบุคคลหนึ่งที่ไม่ใช่นายจ้าง ดังนั้น นายจ้างจึงไม่สามารถบังคับให้สถานะสมาชิกกองทุนฯ ของลูกจ้างรายใดสิ้นสุดลงเพื่อให้จ่ายเงินจากกองทุนสำรองเลี้ยงชีพทันทีได้ ลูกจ้างจึงมีสิทธิคงเงินในกองทุนสำรองเลี้ยงชีพไว้ก่อนหรือขอรับเงินจากกองทุนได้เช่นกัน โดยลูกจ้างมีสิทธิได้รับเงินจากกองทุนสำรองเลี้ยงชีพได้ทั้งกรณีลาออกด้วยความสมัครใจ เกษียณ หมดสัญญาจ้าง หรือถูกเลิกจ้าง โดยเงินที่จะได้รับจะเป็นเงินที่นายจ้างจ่ายให้ครั้งเดียวเพราะเหตุออกจากงานด้วยเช่นกัน¹¹

แต่อย่างไรก็ดี หากลูกจ้างถอนเงินจากกองทุนสำรองเลี้ยงชีพออกมาเป็นเงินสด จะแบ่งได้เป็น 4 ส่วน ได้แก่

1. เงินสะสมของคุณเองที่ถูกหักออกจากเงินเดือนก่อนหน้านี้
2. ผลประโยชน์ที่เกิดจากเงินสะสม*
3. เงินสมทบจากนายจ้าง*
4. ผลประโยชน์ที่เกิดจากเงินสมทบของนายจ้าง*

หากลูกจ้างถอนกองทุนสำรองเลี้ยงชีพเป็นเงินสดออกมา โดยปกติกฎหมายกำหนดให้ลูกจ้างต้องนำเงินที่ได้จาก “2. ผลประโยชน์ที่เกิดจากเงินสะสม”, “3. เงินสมทบจากนายจ้าง” และ “4. ผลประโยชน์ที่เกิดจากเงินสมทบของนายจ้าง” มาเสียภาษีด้วย โดยจะคิดเสมือนเป็นเงินเดือนและโบนัสที่ได้รับจากนายจ้าง ส่วน “1. เงินสะสมของคุณเองที่ได้รับคืนมา” ไม่ต้องนำไปเสียภาษีแต่อย่างใด

อย่างไรก็ตาม ถ้าลูกจ้างขอคงเงินไว้ในกองทุนสำรองเลี้ยงชีพไปก่อน¹² หรือขอโอนย้ายเงินสะสมในกองทุนสำรองเลี้ยงชีพไปเป็นกองทุนรวมเพื่อการเลี้ยงชีพ (RMF) ¹³ แทนก็ยังไม่นับว่ามีการถอนเงินสดออกมา ลูกจ้างจึงยังไม่มีหน้าที่ต้องเสียภาษีในส่วนนี้

กรณีเป็นสมาชิกกองทุนสำรองเลี้ยงชีพครบ 5 ปี แต่ขายก่อนอายุครบ 55 ปีบริบูรณ์ ยังต้องเสียภาษี แต่สามารถเลือกแยกคำนวณภาษีออกจากเงินได้ประเภทอื่นได้

หากเป็นสมาชิกกองทุนสำรองเลี้ยงชีพครบ 5 ปีแล้ว ลูกจ้างสามารถเลือกได้ว่าจะนำเงินส่วนที่เป็น “ผลประโยชน์ที่เกิดจากเงินสะสม” “เงินสมทบจากนายจ้าง” และ “ผลประโยชน์ที่เกิดจากเงินสมทบของนายจ้าง” ไปรวมคำนวณภาษีกับเงินได้ประเภทอื่นๆ หรือจะแยกคำนวณภาษีต่างหากก็ได้ โดยใช้หลักเกณฑ์เดียวกับกรณีได้เงินก้อนจากเหตุออกจากงาน¹⁴

การยื่นภาษีกรณีนี้จำเป็นต้องใช้แบบฟอร์ม “ใบแนบ ภ.ง.ด. 90, 91 กรณีคำนวณเงินได้ที่นายจ้างจ่ายให้ครั้งเดียวเพราะเหตุออกจากงานเฉพาะที่เลือกเสียภาษีโดยไม่นำไปรวมคำนวณภาษีกับเงินได้อื่นๆ” ด้วย (ดูตัวอย่างด้านล่าง) ซึ่งโดยทั่วไปแล้วการแยกคำนวณภาษีสำหรับกรณีนี้มักจะช่วยให้ลูกจ้างเสียภาษีถูกกว่าการนำไปรวมคำนวณภาษีกับรายได้อื่นๆ ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับรายได้และค่าลดหย่อนของแต่ละบุคคลด้วย

กรณีเป็นสมาชิกกองทุนสำรองเลี้ยงชีพครบยังไม่ครบ 5 ปี

หากคุณเป็นสมาชิกกองทุนสำรองเลี้ยงชีพยังไม่ครบ 5 ปี กฎหมายกำหนดให้คุณต้องนำเงินส่วนที่เป็น “ผลประโยชน์ที่เกิดจากเงินสะสม” “เงินสมทบจากนายจ้าง” และ “ผลประโยชน์ที่เกิดจากเงินสมทบของนายจ้าง” ไปคำนวณภาษีเป็นรายได้จากงานประจำ (เงินได้ประเภทที่ 1) (และต้องคำนวณภาษีรวมกับรายได้ประเภทอื่นๆ ด้วย (ถ้ามี)) โดยไม่สามารถแยกคำนวณเหมือนกรณีเป็นสมาชิกกองทุนสำรองเลี้ยงชีพครบ 5 ปีได้

ยกเว้นภาษีกรณีเป็นสมาชิกกองทุนสำรองเลี้ยงชีพครบ 5 ปี และขายเมื่ออายุครบ 55 ปีบริบูรณ์

หากลูกจ้างเป็นสมาชิกกองทุนสำรองเลี้ยงชีพครบ 5 ปีแล้ว¹⁵ และอายุครบ 55 ปีบริบูรณ์ด้วย เงินที่ลูกจ้างถอนออกมาจากกองทุนสำรองเลี้ยงชีพจะได้รับยกเว้นไม่ต้องเสียภาษี¹⁶

อ้างอิง

1. ^

   มาตรา 40(1) ประมวลรัษฎากร

2. ^

   มาตรา 42 ทวิ ประมวลรัษฎากร

3. ^

   มาตรา 42 ทวิ ประมวลรัษฎากร

4. ^

   หนังสือที่ กค 0802/11187 ลว. 8 สิงหาคม 2531

5. ^

   คำสั่งกรมสรรพากร ที่ ป. 23/2533

6. ^

   หนังสือที่ กค 0802/19446 ลว. 30 กันยายน 2536

7. ^

   หนังสือที่ กค 0706/10811 ลว. 7 ธันวาคม 2547

8. ^

   หนังสือที่ กค 0706 (กม.14)/131 ลว. 8 พฤศจิกายน 2545

9. ^

   หนังสือที่ กค 0802/6547 ลว. 20 เมษายน 2537

10. ^

    หนังสือที่ กค 0706/397 ลว. 17 มกราคม 2549

11. ^

    ข้อ 1 ประกาศอธิบดีกรมสรรพากร เกี่ยวกับภาษีเงินได้ (ฉบับที่ 45)

12. ^

    มาตรา 23/3 พ.ร.บ. กองทุนสำรองเลี้ยงชีพ พ.ศ. 2530

13. ^

    มาตรา 23/4 พ.ร.บ. กองทุนสำรองเลี้ยงชีพ พ.ศ. 2530

14. ^

    ข้อ 2 ประกาศอธิบดีกรมสรรพากร เกี่ยวกับภาษีเงินได้ (ฉบับที่ 45)

15. ^

    ข้อ 3 ประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีเงินได้ (ฉบับที่ 188)

16. ^

    ข้อ 2(36) กฎกระทรวง ฉบับที่ 126 (พ.ศ. 2509)